Podstawowym źródłem do badań genealogicznych są akty urodzeń, małżeństw i zgonów, a więc metryki.
Metryka jest dokumentem potwierdzającym czyjeś narodziny, chrzest, ślub lub śmierć w postaci wyciągu aktu stanu cywilnego, wystawionego przez urząd państwowy lub kancelarię kościelną. W Kościele katolickim metrykami nazywamy księgi parafialne zawierające akta chrztów, zaślubin i śmierci parafian.
Obowiązek zapisywania udzielanych w parafiach rzymskokatolickich ślubów i chrztów wprowadził sobór trydencki 11 XI 1563 r. W ramach dekretu Tametsi dubitandum, normującego prawo małżeńskie, sobór postanowił, że w prowadzonych przez proboszczów księgach zaślubionych powinny znajdować się wpisy dotyczące imion nowożeńców, świadków ślubu oraz dzień, miesiąc, rok i miejsce zawarcia małżeństwa. W podobny sposób nakazał sobór prowadzenie ksiąg ochrzczonych. Każdy wpis chrztu zawierać miał odtąd: imię i nazwisko dziecka, datę uroczystości, imiona rodziców, imiona i nazwiska rodziców chrzestnych oraz dane dotyczące osoby udzielającej chrztu.
W postanowieniach soboru nie było żadnej wzmianki o konieczności prowadzenia ksiąg zmarłych. Dopiero tzw. Rytuał Rzymski wydany w 1614 r. przez papieża Pawła V nałożył na proboszczów parafii rzymskokatolickich obowiązek prowadzenia pięciu kategorii ksiąg metrykalnych: ochrzczonych, bierzmowanych, zaślubionych, zmarłych i tzw. status animarum, czyli ksiąg zawierających wykazy parafian. Określono jednocześnie szczegółowo formę i treść poszczególnych wpisów.
W Polsce synody kościelne zajęły się zagadnieniem metryk kościelnych dopiero w drugiej połowie XVI w., a więc w okresie potrydenckim. Prowadzenie ksiąg metrykalnych w latach wcześniejszych należało do rzadkości, chociaż zalecały je już: w 1459 r. synod krakowski i w 1506 r. synod poznański.
Obowiązek rejestracji parafialnej ochrzczonych i zaślubionych wprowadziły polskie synody potrydenckie w latach 1579-1602, obwarowując go jednocześnie bardzo wysoką karą dziesięciu grzywien. Dla całej Polski decydujące znaczenie miał jednak dopiero synod prymacjalny piotrkowski z 1607 r., któremu przewodniczył kardynał prymas Bernard Maciejowski. Nakazał on prowadzenie w parafiach ksiąg ochrzczonych, bierzmowanych, zaślubionych, komunikujących na Wielkanoc oraz statystyki parafialnej, podając równocześnie szczegółowy formularz dla poszczególnych wpisów metrykalnych. Do wprowadzenia ksiąg zgonów zobowiązał polskie duchowieństwo dopiero Rytuał Piotrkowski, wprowadzony do wszystkich diecezji i archidiecezji polskich w 1631 r. Synod łucki biskupa Gembickiego z 1641 r. nakazał proboszczom osobiste dokonywanie wpisów, a synod płocki z 1733 r. ustalił, że księgi metrykalne dla większej wiarygodności powinny być na wszystkich stronnicach liczbowane, a poszczególne wpisy numerowane według dat. Zalecenia późniejszych synodów polskich kładły główny nacisk na staranne i oddzielne prowadzenie trzech kategorii ksiąg (chrzty, śluby i zgony) oraz pieczołowite ich przechowywanie. Stan ksiąg metrykalnych kontrolowały wizytacje parafialne przeprowadzane w obrębie poszczególnych diecezji. Bieżące prowadzenie metryk oceniali ówcześni wizytatorzy częstokroć niekorzystnie, ze względu na łączne sporządzanie zapisów ślubów i chrztów, brak rejestracji zgonów, nieczytelność wpisów i ich przemieszczanie chronologiczne. W drugiej połowie XVIII w. zaznaczyła się stopniowa poprawa w prowadzeniu ksiąg metrykalnych, co związane było ze wzmożoną aktywnością administracyjną władz kościelnych, podniesieniem poziomu wykształcania duchowieństwa parafialnego i wzrostem znaczenia samych metryk, których uwierzytelnione odpisy zaczęły nabierać mocy prawnej. Narzuciło to konieczność dokładnego zabezpieczania ksiąg, bądź przez deponowanie ich w archiwach diecezjalnych, bądź też sporządzanie z nich corocznych odpisów do dyspozycji władz państwowych.
Pod koniec XVIII w. w Europie stopniowo zaczęto wprowadzać państwową rejestrację stanu cywilnego. Początkowo państwo korzystało z rejestracji kościelnej: proboszczowie byli urzędnikami stanu cywilnego. Dopiero z czasem powstały osobne, znane współcześnie urzędy stanu cywilnego. W Polsce proces ten przebiegał w różnym czasie dla poszczególnych zaborów.
W zaborze austriackim od 1782 r., według przepisów państwowych, księgi metrykalne prowadziły parafie katolickie, odrębnie dla każdej wsi w swoim obrębie. Początkowo obejmowano nimi także pozostałe wyznania religijne, dopiero po kilku latach powstała osobna rejestracja wyznaniowa ewangelicka i mojżeszowa. Wówczas w przypadku małżeństw międzywyznaniowych (o ile w ogóle były dopuszczalne) rejestrowano je w księgach wyznaniowych właściwych dla każdego ze współmałżonków.
W zaborze pruskim rejestrację wyznaniową wykorzystywano w celach świeckich od 1794 r. Współpraca wynikająca z przepisów państwowych polegała na obowiązku sporządzania przez proboszczów duplikatów ksiąg wyznaniowych i ich przekazywania do właściwych sądów. W 1874 r. pojawiły się osobne urzędy stanu cywilnego, a prowadzenie ksiąg metrykalnych powróciło do wyłącznie wyznaniowych celów i odpowiednich kanonicznych regulacji prawnych.
W zaborze rosyjskim pierwotnie powstała odrębna rejestracja państwowa. Stało się to na mocy napoleońskiego kodeksu cywilnego w Księstwie Warszawskim (1808), ale po jego wcieleniu do Królestwa Polskiego (1815) utrzymywano przepisy dotyczące takiej rejestracji. Na ich mocy każdą księgę sporządzano w dwóch egzemplarzach. W praktyce, jeszcze za Księstwa zamiast świeckich urzędów rejestrację prowadzili katoliccy proboszczowie. W 1825 r. osobną rejestrację ostatecznie zarzucono, a proboszczowie stali się zarazem urzędnikami stanu cywilnego. Na ziemiach podlegających bezpośrednio Cesarstwu istniała wyłącznie rejestracja wyznaniowa. Wszędzie natomiast od 1825 r. wprowadzono obowiązek sporządzania duplikatu, który trafiał do archiwum hipotecznego sądu powiatowego (współcześnie duplikaty te znajdują się w urzędach stanu cywilnego, a po upływie 100 lat od ich wytworzenia przekazywane są do archiwów państwowych). Rozwody (cywilne) rejestrowali prezydenci miast lub burmistrzowie. Od 1917 r. na mocy Kodeksu prawa kanonicznego, oprócz oryginalnej księgi parafie zobowiązane zostały do prowadzenia duplikatu księgi, który corocznie musi być przekazywany do archiwum kościelnego. Obecnie obowiązek ten nie istnieje.